تعریف خانواده
سال ها پیش، جامعه خانواده را مجموعه ای از یک زوج متاهل و فرزندان آنها یا تمام نوادگانِ یک سالمند یا جد در نظر می گرفت. امروزه، تعریف استاندارد خانواده فراگیرتر است. خانواده واحد اولیۀ اجتماعی است. به علاوه، خانواده به معنای اولیۀ خود می تواند به یک بزرگسال منفرد و فرزندانش، زوج غیرمتاهل و فرزندانشان، زوج همجنس و فرزندانشان و یا هر گروهی از بزرگسالان و کودکانی که تحت مراقبت آنان هستند، اشاره کند. برای بسیاری از مردم، دوستان به همان اندازه یا بیشتر از اعضای خانوادۀ زیستی مهم هستند. با این حال، حتی اگر دوستان با هم زندگی کنند، یک خانواده محسوب نمیشوند.گاهی یک خانواده با هم و در صلح زیر یک سقف زندگی را می گذرانند؛ همچنین ممکن است اعضای خانواده جدا از هم زندگی کنند اما هنوز ارتباط نزدیکی داشته باشند. مثلا والدی که حق حضانت کودک از او گرفته شده، همچنان او را عضو خانوادۀ خود می داند. یا والدینی که طلاق گرفته اند، ممکن است جداگانه زندگی کنند اما در حضانت فرزندشان شریک باشند؛ در این مورد کودک به عنوان بخشی از خانوادۀ هر یک از والدین در نظر گرفته می شود.
خانواده درمانی یا مشاوره خانواده برای چنین خانواده هایی گاهی نیازمند حضور هر دو والد در جلسات مشاوره خانواده است؛ نه به این دلیل که آنها هنوز خانواده محسوب می شوند، بلکه زیرا هردو در والدگری برای فرزندشان سهیم هستند.هر خانواده، ساختار و سبک ارتباطی منحصر به فردی دارد. مسئله ای که بر یکی از اعضای خانواده اثر می گذارد، سایرین را نیز درگیر می کند. اگر دو عضو خانواده تعارضی را تجربه کنند، زندگی برای تمام افراد استرسآمیز می شود. زمانی که تغییراتی در واحد خانواده رخ می دهد، همۀ اعضا باید با موقعیت جدید سازگار شوند.
مسائلی که در جلسات مشاوره خانواده و ازدواج به آنها پرداخته می شود
خانواده هایی که هیچ گاه ساختاری سودمند یا سبک ارتباطی سالمی را رشد ندادند، ممکن است با کوچک ترین اشتباهی به سرعت دچار تلاطم شوند. حتی خانواده ای که عملکرد خوبی داشته، در مواجهه با استرس های ناگهانی می تواند دچار بدکارکردی شود.اگر شما هر یک از مواردی را که در ادامه ذکر خواهد شد در خانوادۀ خود دارید، می توانید از مشاوره خانواده کمک بگیرید.
مشکلات رفتاری کودکان
اگر کودکی بدرفتاری نشان می دهد، این احتمال هست که خانواده دچار اختلال باشد. شاید پویایی های ناسالم درون خانواده منشا بدرفتاری کودک است یا شاید سوءرفتار از جانب کودک باعث استرس در خانواده شده باشد و یا تعامل هر دو مورد وجود داشته باشد. برطرف سازی مشکلات رفتاری کودک بخش مهمی از برقراری آرامش در خانواده است.
نگرانی ها و دغدغه های مربوط به کودک و نوجوان موارد زیر را شامل می شود:
- رفتارهای برون ریزی در مدرسه (بدرفتاری)
- شکست تحصیلی در مدرسه
- گریز از مدرسه
- دشواری در کنترل کردن هیجانات
- قلدری کردن برای دیگران یا هدف قلدری قرار گرفتن
- سوء مصرف مواد و الکل
- نگرش سرکشانه نسبت به کارکنان مدرسه و والدین
- فعالیت های جنسی
- بارداری در نوجوانی
- رقابت شدید بین خواهر و برادرها
- انفجارهای خشم
- دروغگویی مکرر
- بیماری روانی یا جسمی
مشکلات در ازدواج یا رابطۀ زوجی
فرزندان تنها عامل بدکارکردی خانواده نیستند. شاید شما به سختی بتوانید تعارضات با همسرتان را حل کنید. شاید فقط یکی از زوجین مسئول مراقبت از کودکان و وضع مقررات درون خانه باشد. به این صورت زمانی که رابطۀ بزرگسالان دچار مشکل می شود، کل خانواده تحت تاثیر قرار می گیرد.
اگر با همسرتان ارتباط مؤثری برقرار نکنید، ارتباط اهالی خانه نیز دچار گسیختگی می شود. نگرانی های جنسی در رابطۀ زوجی می تواند به چالش بزرگ تری در خانواده منجر شود. هنگامی که چنین مشکلاتی در ازدواج پدیدار می شوند، مشاوره ازدواج و خانواده می تواند به برقراری توافق مجدد کمک کند به شیوه ای که تعارض ها در عملکرد خانواده برطرف شوند.
روابط والد-فرزند
والدین و فرزندان پیوند ویژه ای با یکدیگر دارند که از هر نوع رابطۀ دیگری عمیق تر است. با این حال آنها همیشه به خوبی با هم کنار نمی آیند. گاهی این به دلیل رفتار کودک و گاه به خاطر این است که والدین با نحوۀ رفتار خود باعث اعمال فشار به کودک می شوند. برخی از مشکلات رایج در رابطه میان والدین و فرزندان شامل موارد زیر است:
- سوءرفتار نسبت به کودک یا غفلت از او
- تبعیض آشکار قائل شدن میان فرزندان
- سخت گیری یا سهل گیری بیش از حد
- حمایت افراطی از کودکان
- انتظار داشتن از یک خردسال که مسئولیت های بزرگسالان را انجام دهد
- مقررات بی ثبات درون خانه
- ارتباط برقرار نکردن یا کم حرف بودن
- عدم ارائۀ حمایت عاطفی یا پرورشی
- توقعات غیرواقع گرایانه
- بی احترامی به کودک یا حریم خصوصی او
رقابت بین خواهر و برادرها
رقابت بین خواهر و برادر ها آن قدر رایج است که اکثر مردم فکر می کنند مشکلی ندارد. با این وجود چشم و هم چشمی بین خواهر و برادرها می تواند شکلی از قلدری باشد. کودکان این کار را به گونه‌ای که افراد در یک مسابقه ورزشی با هم رقابت می کنند، انجام نمی‌دهند؛ در عوض آنها به واسطۀ ایجاد پریشانی های عاطفی به یکدیگر ضربه می‌زنند. خیلی از والدین امید کمی به ایجاد صلح بین فرزندانشان دارند، اما این امید وجود دارد! مشاوره کودک و خانواده می تواند به آنها کمک کند تا یاد بگیرند چطور با هم همکاری داشته باشند، به یکدیگر شفقت ورزند و بیش از آنچه که والدین انتظار دارند، باهم کنار بیایند.
مشکلات مشترک
هنگامی که اعضای خانواده با یکدیگر زندگی می‌کنند ممکن است چالش هایی مشترک سر راهشان قرار بگیرد، از جمله:
- مرگ یک عزیز یا حیوان خانگی
- چالش‌های اقتصادی مثل درآمد پایین، بدهی، سلب حق مالکیت، شکایات
- بیماری یکی از اعضای خانواده (مثلاً جسمی یا روانی)
- بلایای طبیعی همچون سیل، گردباد، طوفان و ..
- حملات جنایتکارانه مانند نفوذ به منزل، حمله به خانه، تعرض
- تعارضات اجتماعی با دوستان، همسایه ها یا اعضای خانوادۀ گسترده
- جدایی یا طلاق
- رقابت شدید بین خواهر و برادرها
- دعواهای مداوم
- سوء مصرف مواد و یا الکل
- سوء رفتار جسمی، روانی، کلامی یا جنسی
مزایای استفاده مشاوره خانواده
در جلسات مشاوره خانوادگی چه اتفاقی میافتد؟
احساس دلواپسی نسبت به نخستین جلسه خانواده درمانی طبیعی است. به طور معمول قبل از شروع اولین جلسه، تمام اعضای خانواده فرصتی می یابند تا کاربرگ هایی را تکمیل کنند. این کاربرگ‌ها در بردارنده پیشینه شخصی، سابقه بیماری روانی یا جسمانی فردی و احتمالاً یک پرسشنامه در مورد اینکه از دیدگاه هر فرد چه مشکلی در خانواده وجود دارد، است.در طی اولین جلسه، مشاور فرآیند خانواده درمانی و نحوه رسیدگی به اظهارات محرمانه را توضیح می‌دهد. سپس او زمانی را صرف شناخت هر یک از اعضای خانواده، مسئله ای که آنها را به درمان کشانده و عوامل استرس زایی که هر یک با آن مواجه هستند می کند. درمانگر یا مشاوره خانواده همچنین سوالات زیادی می پرسد و ارتباط میان اعضای خانواده – اینکه چه کسی نقش‌های متفاوتی بر عهده دارد و تعارضات در کدام زمینه بروز پیدا می‌کنند- را مشاهده می کند.
مشاور خانواده معمولاً در ابتدا کل خانواده را را یک جا ملاقات می کند و سپس این احتمال وجود دارد که یک یا چند نفر از اعضا را به صورت انفرادی ببیند.
در جلسات بعدی درمانگر که اطلاعات اولیه مهم را جمع آوری کرده است، بر دغدغه های جدی در رابطه و عملکرد خانواده تمرکز می کند. مشاور ممکن است اعضای مشخصی از خانواده را برای حضور مشترک در جلسات انتخاب کند، گاهی کل خانواده را فرا بخواند و گاهی با یک فرد یا تعداد اندکی از اعضای خانواده کار را پیش ببرد. احتمال دارد که او زمان بیشتری را صرف اعضایی از خانواده نماید که بیشترین مشکلات را دارند یا برعکس در بهترین موقعیت برای اعمال تغییر و اصلاح هستند. مشاور خانواده ممکن است برای فاصله بین جلسات تکالیفی ارائه کند. تکالیف خانگی می توانند یک رفتار یا تمرین جدید، یک موضوع برای نوشتن یا یک درخواست برای یافتن راه حل هایی برای یک مشکل باشد. در جلسه بعد، اعضای خانواده تشویق می‌شوند تا درباره تجربیات‌شان در زمان تکمیل تکالیف گفت و گو کنند.
انواع مشاوره خانواده
درمانگران از یک یا چند نوع شیوه استفاده می‌کنند تا عملکرد درست و سالم را به خانواده بیاموزند. انواع مشاوره که در ادامه ذکر می شود می توانند به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر با طیف گسترده ای از فنون مشاوره به کار گرفته شوند:
- درمان شناختی رفتاری: نوعی روان درمانی که در آن برای ایجاد تغییر رفتار، افکار مورد ارزیابی و اصلاح قرار می گیرند.
- درمان ارتباطی: این درمان بر بهبود مهارت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی تمرکز دارد.
- روایت درمانی: درمانی که در آن اعضای خانواده روایت های خود را از زندگیشان به اشتراک می گذارند تا با خرد و بینش به دست آمده از تمام این تجارب، به راه حلی برای مشکلاتشان دست پیدا کنند.
- درمان روان پویشی: این نوع روان درمانی برای یافتن ریشه های مشکلات خانوادگی به واکاوی افکار ناهشیار می پردازد.
- درمان رابطهای: این نوع درمان بر برطرف سازی فشارهای درون رابطه بین اعضای خانواده، مخصوصاً رابطۀ بین بزرگسالان خانواده تمرکز می کند.
- مشاورۀ راهبردی: نوعی شیوۀ مشاورۀ ۵ مرحله‌ای است که شامل مراحل اجتماعی، مشکل، هدف گذاری، و تعیین وظایف می شود.
- روان درمانی ساختاری: نوعی از درمان که به بررسی و تغییر ساختار خانواده می پردازد.
- خانواده درمانی حمایتی: نوعی درمان حمایتی که معمولاً همراه با سایر درمان ها به کار برده می شود. هدف این روش، فراهم آوردن محیطی امن است که اعضای خانواده بتوانند در آن خود را صادقانه اظهار نمایند و درک شوند.
- مشاورۀ سیستماتیک: نوعی خانواده درمانی که بر تعاملات بین اعضای خانواده تمرکز می کند. این روش به شناسایی هویت شخصی اعضا، ساختار خانواده، نحوۀ پاسخدهی اعضا به نیازها و امکان تغییر الگوهای رشدی ناکارآمد می پردازد.
- درمان بین نسلی: نوعی روان درمانی است که رفتار نسل های گذشته و کنونی و نحوۀ برخورد و رفتار مناسب یا نامطلوب آنها با چالش ها را بررسی می کند.
چطور به خدمات مشاوره خانواده نزدیک خودم دست پیدا کنم؟
آماده اید تا پاسخ به پرسش “چگونه می توانم مشاوره خانواده را در نزدیکی خود پیدا کنم؟” راکشف کنیم؟ یافتن خدمات مشاورۀ مناسب برای شما احتمالاً نیاز به کمی تحقیق و بررسی دارد. هرچه باشد، شما یک خانواده منحصر به فرد هستید. شما مجموعه ای از نقاط قوت، چالش ها و پیشینۀ خانوادگی منحصر به فرد خودتان را دارید که هیچکس دیگری در آنها سهیم نیست.ممکن است مایل به انتخاب درمانگری باشید که در شهر شما مطبی خصوصی دارد یا شاید درمانگری را در سیستم سلامت روان اجتماعی انتخاب کنید. قبل از انتخاب مشاور خانواده ، مهم است که خلاصه ای از نگرانی های خود را به آنها ارائه دهید و بپرسید که چه نوع درمانی را توصیه می کنند. این می تواند ایده ای اولیه از رویکرد آنها به شما بدهد.برخی از خدمات مشاوره خانواده به ویژه برای رفع تفاوت های فرهنگی در خانواده و جامعه ای که در آن زندگی می کنند، تجهیز شده اند. برای مثال، مشاورۀ درخت خانواده (شجره نامۀ خانواده) یک درمان مشهور است که مشاوره ازدواج و خانواده را دربردارد. این درمانگران تجربۀ همکاری با خانواده های غیر سنتی و جامعۀ LGBT را دارند.
درمان آنلاین نیز می تواند روشی مؤثر برای یادگیری راه های تقویت روابط خانوادگی باشد. یک پژوهش اخیر نشان می دهد که زوجینی که با یک مشاور آنلاین کار می کنند (برخلاف یک درمانگر در یک دفتر سنتی فیزیکی)، این بستر را برای بیان عواطف خود به نحوی که احساس کنند کمتر مورد قضاوت هستند، مفید می دانند. شرکت کنندگان همچنین بیان کردند که درمان ویدئویی به آنها این امکان را می دهد تا نسبت به درمان سنتی رودررو، تمرکز بیشتری روی روند درمانی داشته باشند و احساس کنترل و راحتی بیشتری می کنند.
آرامش در فضای خانه اهمیت بسیاری دارد. شما و همۀ اعضای خانوادۀ خود سزاوار آن هستید. مشاوره خانواده می تواند در یافتن این آرامش به شما کمک کند.
منبع : سها کلینیک